MARMARA BLOKZİNCİRİ: Eşten Eşe Kredi Temelli Para “Yaratma” Sistemi

İnsanlar nasıl bankalar gibi kredi “yaratabilirler”?

MARMARA BLOKZİNCİRİ PROJESİ (MARMARA KOİN)

Kredi kelimesi kökeni, karz yani borç anlamında kullanılmaktadır. Başka dillerden Arapça’ya ve oradan da pek çok dile geçtiği düşünülmektedir. Kredi aynı zamanda güven anlamına gelmektedir.

Modern Dünyada Kredi ya da Para “Yaratma”, bankaların en temel işlevidir. Birisi borç aldığında, bir banka otomatik olarak hem kredi hem de mevduat “yaratır”. Kredi dolaşımı sadece borçlu ile banka arasında gerçekleşir. Mevduat dolaşımda kalmaya devam eder ve geri ödeme işleminin sonunda hem kredi hem de mevduat imha edilir. Bu, bankacılık sistemine ilişkin olarak paranın bankalar tarafından nasıl “yaratıldığına” dair en basit açıklamadır.

Çoğu insan kredi yoluyla para yaratmanın sadece bankalara ait olduğunu zannederler. Bu gerçek değil. Bazı ülkelerde, insanlar, vadeli çekler ve senetler gibi bazı yenilikçi araçlarla para “yaratırlar”. Türkiye, çok uzun süre önce senetlerle ve 30 yıldan daha uzun bir süre önce de vadeli çeklerle, insanların para yaratabilme geleneği ile eşsiz bir örnek ülkedir. 1970'lerde İrlanda’da bankalar 6 ay kapalı kaldığında da insanlar kredileri senetlere benzer şekilde mahallelerde çıkarıyorlardı. Karşılıksız yok denecek kadar azdı.

Marmara Blokzinciri projesi, Türkiye ve Hindistan gibi çeşitli ülkelerde belirli kurallar ve koşullara bağlı olarak kullanılmakta olan vadeli çekler ve senetler kültüründen ilham alınarak başlamıştır. Ancak bankacılık sisteminde kullanılan çeklerle bir ilgisi olmayıp benzerlik kredi diye tariflenen bilgilerin blokzinciri üzerinde cirolanarak dönmesinden ibarettir.

Marmara Blokzinciri projesi, Türkiye ve Hindistan gibi çeşitli ülkelerde belirli kurallar ve koşullara bağlı olarak kullanılmakta olan vadeli çekler ve senetler kültüründen ilham alınarak başlamıştır. Ancak bankacılık sisteminde kullanılan çeklerle bir ilgisi olmayıp benzerlik kredi diye tariflenen bilgilerin blokzinciri üzerinde cirolanarak dönmesinden ibarettir.

Vadeli Çekler 200 Milyar USD’den fazla sadece çek üzerindeki değer ile GSYİH’nin üçte biri kadar piyasa büyüklüğüne sahiptir. Borçlara ait Senetler ve diğer kişisel kağıtlar veya sözler dahil edilince ekonominin yarısınınn bu şekilde döndüğü düşünülmektedir. Bu tür borçların çeşitli kağıtlar üzerinde vadesi gelene dek birçok kez dolaşmaları onları eşsiz kılan özellikleridir. Çek defterleri bankalar tarafından sağlanmasına rağmen, gerçek kredi verenler, kabul edilmek koşuluyla çek yaprakları üzerine herhangi bir rakamı yazabilen insanlardır. Sadece yapmaları gereken şey çek üzerinde yazılı tutarı vadesi geldiğinde hesaplarında hazır tutmalarıdır. Bazı sektörlerde, vadeler 2 yıldır. Hiçbir banka, vadesinden önceki bir tarih için ödeme yapamaz. Son tarihe kadar çekler kredi döngülerinde yer alan bir cirantadan diğerine geçerek para olarak dolaşımda kalmaya devam ederler. Marmara Kredi döngüleri merkezsiz ve dağıtık bir eşten eşe güvene dayalı bir kredi “yaratma” ve dolaşım sistemidir. Senet ve benzeri sadece kağıt üzerinde yer alan diğer finansal araçlar, tamamen merkezsiz ve dağıtık olma farkları ile vadeli çeklere benzer şekilde çalışırlar. Bu nedenle, ilgili araçların pazar büyüklükleri, kurumlar tarafından ülke düzeyinde detaylı istatistiklerin tutulduğu vadeli çeklerde olduğu gibi bilinmemektedir.

PROBLEM TANIMLAMA

• Çekler veya senetler gibi borçlanma araçları kağıt üstündedirler ve çekin tümünün ya da cirantaların olduğu imzalı kısımların taklit edilmesi ve değiştirilmesi kolaydır. Dolaşım süresince her zaman sadece bir çift birbirinin detaylarını bildiğinden ve güvendiğinden, sahtekarlar, kredi döngüsünün içine bazı güvenilir isimler koyabilirler.
• Çek defterleri yalnızca öznel kararlara dayanarak bankalar tarafından sağlanır. Bu nedenle, gerçek potansiyel çok daha yüksektir. Pekçok küçük işletme sahiplerinin veya sıradan insanların bunları kullanmasına izin verilmemektedir. Oysa borçlanma veya krediler evrensel araçlardır. Çeklerle sınırlı değillerdir.
• Çekler veya senetler gibi araçlarda Kredi verenlerin çoğu için çek başına yüksek blokaj ücreti ve diğer harçlar nedeniyle bölünemezlik ortaya çıkar. Bu nedenle büyük tutarlardaki çekler veya senetlerin ekonomide dolaşımları zorlaşır.
• Karşılıksızlık otomatik olarak giderilemez. Temerrüde düşme durumunda cirantaları takip etmek zorlaşır. Yasal işlemler karmaşık süreçleri barındırır.
• Kredi döngülerindeki cirantalar sadece evrak üzerinde bulundukları için süreç içerisinde izlenemezler.

BLOKZİNCİRİ ZORLUKLARI VE FIRSATLARI

• Kredi yani borç verme gerçekte tabanda dağıtık gerçekleşmesi gereken bir süreçtir. Bankalar alıcı ve satıcı arasına yapay şekilde girerek borç ve kredinin maliyetini faiz ile şişirirler (riba).
• Blokzinciri teknolojisinde ilk kez, gerçek bir merkezsiz kredi “yaratma” işlemini eşler arasında gerçekleştirmeyi mümkün kılar.
• Kredi verenlerin ve cirantaların (kredi dolaştırıcı) ortak madenciliğine dayalı olarak sıfır karşılıksızlık (veya yakın) gerçekleştirilebilir.
• Zaten bankaların kredi yaratma sisteminde bulunan iş adamlarını bu döngünün içine çekmek gerekiyor. Geniş bir kullanıcı kitlenin Blokzinciri teknolojisi konusunda tümüyle bilgisiz olması.
• Geri ödemenin başarısı, madencilik ve hisseye dayalı (staking) esasa göre para üreten insanlara dayanıyor. Düşük yatırım ve işletim maliyeti ile sisteme çekilmek zorundadırlar.
• Hisseye dayalı (staking) koin üretim işlemi aktif koin olarak isimlendirilen “zamankilitli” koinler ile yapılmalıdır.
• Madencilik sırasında üretilen koinlerin yarısının sürekli ve sistematik şekilde “zaman kilitli” bir şekilde üretilmesi gerekir, yani blokların yarısı rastgele şekilde 3 ay ve 2 yıl gibi değişik zamanlara göre “kilitlenir”.
• Sistem, son kullanma tarihi 1 gün kadar kısa olan ve sadece 1 liralık ödemeler için bile kredi kartlarına benzer şekilde normal ödeme yöntemi olarak kullanılabilir.
• Kilitli koinleri madencilik havuzlarında işlemek ve madencilere dağıtmak zor.
• Sistem farklı ülkelerdeki blokzinciri toplulukları tarafından benimsenebilir.
• Projenin arkasındaki evrensel madencilik (staking)süreci nedeniyle, blokzinciri toplulukları sınırların ötesinde bir tür ekosistem “yaratılabilir”.

SEÇİLEN TEKNOLOJİ

31 Ekim 2018'de bir Atölye Çalışması gerçekleştirdik ve farklı platformları tartıştık. Komodo Teknolojisinin proje ihtiyaçlarına uygunluğu ve zeki sözleşmelerin blokzinciri dışında özgürce gerçekleştirilmesi şekli olan Komodo Kripto Koşullarla (Crypto Conditions) başlamaya karar verdik. Geldiğimiz noktada Komodo seçiminin başarıya giden en doğru ve en hızlı yol olduğundan eminiz.

Şu anda Komodo Teknolojisi ile birlikte zorlukların büyük bir kısmı aşılmıştır.

Projeye desteği için zorluklarla mücadele eden Komodo Platformunun Lideri James Lee’ye teşekkür ediyoruz.

Sonraki yazılarda şimdiye kadar ulaştığımız hedefler hakkında konuşmayı umuyoruz. Aynı zamanda bu konuşmada yukarıda belirtilen zorluklarla nasıl başa çıkabileceğimiz konusunda ve önümüzdeki yol haritası hakkında yazmaya devam edeceğiz.

Not: Orijinal metnin Türkçeleştirilmesinde katkı sağlayan Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünden Kaan Şişmanlar’a teşekkür ederiz.

Prof. Dr. B. Gültekin Çetiner
Discord Addresi: https://discord.gg/Nptj6ZT